Hướng dẫn cách tiêm insulin cho người tiểu đường đúng kĩ thuật

Tiêm insulin tại nhà bằng bút tiêm tiểu đường thế nào? Tiêm tiểu đường bằng bơm tiêm thường thế nào? là câu hỏi nhà thuốc Ngọc Yến thường xuyên nhận được. Bài viết sau đây sẽ hướng dẫn cho bạn cách làm thế nào để tiêm insulin đúng kĩ thuật để mang lại hiệu quả điều trị và sự an toàn tối đa cho người bệnh tiểu đường nhé.

Insulin là gì? Tiêm insulin có tác dụng gì?

Insulin là một hocmon do tuyến tụy tiết ra, có tác dụng làm hạ đường huyết trong cơ thể.

Tiêm insulin là giải pháp giúp kiểm soát đường huyết hiệu quả và được nhiều bác sĩ sử dụng điều trị cho bệnh nhân tiểu đường typ 2 và đái tháo đường typ 1 khi phác đồ điều trị bằng thuốc uống không còn đáp ứng. Lúc này bệnh nhân có thể tiêm insulin tại bệnh viện hay tại nhà.

Lợi ích khi tự tiêm tiểu đường tại nhà

• Giúp bệnh nhân chủ động hơn trong cuộc sống của mình.

Vị trí tiêm insulin cho người tiểu đường

• Trên cơ thể, một số vị trí có thể tiêm insulin bao gồm: bắp tay, đùi, mông và vùng bụng.
• Vùng cơ cánh tay, mặt trong trước đùi, mông và bụng ở vùng cách rốn 2 inch.
• Lưu ý: Cần xoay vòng và thay đổi vùng tiêm để tránh biến chứng loạn dưỡng mỡ. Có thể quay vòng vị trí tiêm theo chiều kim đồng hồ, hoặc đổi chỗ tiêm giữa bụng – đùi – cánh tay…
• Sự hấp thu Insulin tùy theo vị trí tiêm, sự hấp thu tốt nhất ở bụng, sau đó đến bắp tay, đùi, và mông (bụng > bắp tay > đùi > mông). Các yếu tố làm tăng hấp thu Insulin: vận động; tiêm bắp; xoa bóp chỗ tiêm. Lớp mỡ dưới da mỏng, thể phì đại mô mỡ sẽ hấp thu chậm hơn.

Thời điểm tiêm insulin:

Lúc nào nên tiêm thuốc tiểu đường insulin cho người bệnh là câu hỏi được rất nhiều người đặt ra. Câu trả lời là tiêm insulin trước bữa ăn là tốt nhất. Tùy từng loại insulin mà thời gian từ khi tiêm đến khi ăn là khác nhau. Thông thường thời điểm phải ăn là khi insulin bắt đầu có tác dụng.

Ví dụ:với insulin thường (regular) là 20 – 30 phút, insulin mixtard cũng là 30 phút, insulin bán chậm (lente, NPH, insulatard…) là 60 phút… Nếu ăn muộn hơn thì người bệnh có nguy cơ rất cao bị hạ đường huyết.

Chuẩn bị tiêm thuốc tiểu đường dưới da bụng

• Trước mỗi lần tiêm: rửa tay sạch và sát trùng chỗ tiêm.
• Sát trùng lọ Insulin bằng cồn 70°.
• Lăn nhẹ lọ Insulin trong tay trước khi rút Insulin (có tác dụng làm ấm thuốc).
• Không nên lắc mạch lọ insulin vì dễ tạo ra các bọt khí và khi rút insulin vào bơm tiêm thì khí có thể lọt vào bơm tiêm.
• Ống tiêm insulin phải tương thích với lọ insulin.

Hướng dẫn kỹ thuật tiêm Insulin cho người tiểu đường bằng bơm tiêm thường

Phương pháp phổ biến là tiêm bằng bơm tiêm thường, rất dễ sử dụng với bệnh nhân. Các bước tiêm như sau:

• Kéo ống tiêm ra một đoạn để lấy khí bằng lượng Insulin cần lấy và bơm lượng khí vào lọ thuốc rút ra lượng Insulin cần dùng.
• Đuổi hết khí ra khỏi ống tiêm trước khi tiêm.
• Kéo da lên và tiêm qua da 1 góc 45°.

• Tiêm insulin vào lớp mô liên kết lỏng lẻo dưới da.
• Tránh đâm kim quá sâu thành tiêm bắp.
• Sau tiêm nên giữ kim lại khoảng 10giây để Insulin được hấp thu hết.

Hướng dẫn cách tiêm thuốc tiểu đường bằng bút

• Gắn kim tiêm vào bút tiêm.
• Nếu thấy bọt khí trong bút tiêm thì cần đuổi bọt khí bằng cách: dùng ngón tay búng nhẹ vào bút tiêm.
• Tháo kim tiêm ra khỏi bút, vặn nút chọn liều về 1-2 đơn vị và giữ bút tiêm thẳng đứng.
• Tiếp tục ấn vào đuôi bút tiêm cho đến khi vạch chỉ liều trở về số 0 và một giọt nhỏ insulin xuất hiện ở đầu kim.
• Vặn nút chọn liều đúng theo liều insulin đã được bác sĩ chỉ định.
• Đâm kim tiêm một góc 90 độ so với bề mặt da.
• Giữ bút tiêm khoảng 6-10 giây trước khi rút ra khỏi vị trí.
• Cuối cùng tháo kim tiêm ra khỏi bút tiêm.
• Đóng nắp bút tiêm và bảo quản ở nhiệt độ phòng.

Làm thế nào để tránh gây đau hoặc nổi đỏ tại chỗ tiêm tiểu đường:

• Tiêm Insulin ở nhiệt độ phòng, tránh để quá lạnh.
• Đuổi hết không khí trong ống tiêm trước khi tiêm.
• Chờ cồn khô hoàn toàn trước khi tiêm.
• Đâm kim nhanh qua da.
• Mặt vát của kim nên hướng lên trên mặt da.
• Không đổi hướng kim khi đã qua da.
• Không kéo căng da tại chỗ tiêm.
• Không rút kim ra rồi đâm lại.
• Kim chỉ dùng 1 lần rồi bỏ

Lưu ý khi tự tiêm insulin cho người tiểu đường tại nhà

• Lọ insulin nên bảo quản ở ngăn mát tủ lạnh: 4 – 8°C.
• Khi tiêm, cần tiêm đúng kĩ thuật để đưa đúng và đủ thuốc vào đúng vị trí.
• Chú ý tuân thủ liều lượng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ.
• Không nên tự ý tăng liều hoặc giảm liều. Vì sẽ rất nguy hiểm khi đường huyết bị tăng hoặc giảm quá mức do tác động của thuốc sai liều.
• Bệnh nhân cần lưu ý bảo quản thuốc tốt và tuân thủ thời gian tiêm.
• Cần chuẩn bị tốt trước khi tiêm và tiêm đúng kĩ thuật.
• Nếu có các phản ứng cần thông báo ngay cho bác sĩ điều trị.

Sau khi tiêm insulin có thể xảy ra vấn đề gì?

• Tiêm insulin có thể gây hiện tượng kích ứng da tại chỗ tiêm như bị đỏ, sưng nề nhẹ hoặc một số tác dụng phụ không mong muốn như dị ứng, tăng cân, hạ đường huyết….
• Kĩ thuật tiêm không đúng cách có thể gây hạ đường huyết với các biểu hiện như đói, vã mồ hôi, run tay, choáng váng… Dùng một ly sữa, bánh kẹo ngọt, một ly nước đường… tình trạng trên sẽ qua đi nhanh chóng.
• Vùng tiêm insulin bị lồi lõm; dày lên; nổi cục. Đó có thể là các biến chứng tại chỗ tiêm như teo đét hoặc phì đại tổ chức mỡ dưới da. Khi đó không nên tiêm vào các vùng này vì insulin sẽ không được hấp thu tốt.  Để tránh hoặc hạn chế hiện tượng này, các bạn cần tuân thủ hướng dẫn quay vòng vị trí tiêm theo chiều kim đồng hồ hoặc đổi chỗ tiêm giữa bụng – đùi – cánh tay…

Thận trọng trước khi tiêm thuốc tiểu đường

• Kiểm tra hạn sử dụng của thuốc, đọc kĩ hướng dẫn sử dụng, tác dụng phụ và cảnh báo.
• Lọ insulin sau khi mở nắp có thể giữ được trong nhiệt độ phòng trong khoảng 6 tuần. Nên cất giữ insulin trong tủ lạnh cho đến khi đem ra sử dụng. Tránh để thuốc ở nhiệt độ quá nóng hay tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời.
• Vứt ngay những lọ thuốc đã hết hạn sử dụng hoặc đã mở nắp trên 6 tuần hay quan sát thấy những lọ thuốc bị đổi màu, vẩn đục.
• Duy trì tiêm insulin của cùng một nhà sản xuất trừ khi bác sĩ khuyên bạn nên đổi thuốc. Điều này giúp bạn có được insulin cùng nguồn gốc, cùng chủng loại và nồng độ. Nên luôn có sẵn một lọ dự trữ.
• Khi đi khám bệnh khác, phải thông báo cho bác sĩ bạn đang tiêm insulin để bác sĩ không kê những thuốc có tương tác hoặc làm giảm tác dụng của insulin.
• Nếu chỗ da bị kích ứng kéo dài trên 2 tuần hoặc bạn cảm thấy khó chịu, đau hay các biểu hiện tác dụng phụ của thuốc thì cần thông báo ngay cho bác sĩ.

Kiểm tra đường huyết thường xuyên

• Kiểm tra đường huyết là việc làm rất cần thiết. Vì tình trạng hạ đường huyết khi tiêm insulin là điều rất dễ xảy ra.
• Kiểm tra nồng độ glucose máu thường xuyên sẽ giúp người bệnh kiểm soát tốt tình trạng này.
• Nếu bị hạ đường huyết nhẹ, người bệnh nên uống cốc nước đường hoặc glucose.
• Nếu đường huyết hạ đột ngột quá nặng cần phải báo ngay cho bác sĩ điều trị.
• Hướng xử trí có thể là tiêm tĩnh mạch 20 – 40 ml dung dịch glucose 20% hoặc 1 – 2 mg glucagon và đưa vào viện cấp cứu.
• Hơn nữa, chế độ ăn uống và tập luyện hàng ngày không phải bao giờ cũng giống nhau. Vì vậy chỉ số đường huyết cũng sẽ thay đổi liên tục.
• Lúc này, kiểm tra đường huyết thường xuyên và ghi lại các chỉ số và báo cáo với bác sĩ khi thăm khám định kỳ có thể giúp chẩn đoán và định lượng lại liều lượng chính xác hơn.